Tuesday, March 14, 2017

कपाट आवरुन स्वच्छ झालं आहे का?

भोवतालच्या आणि आतल्या अडगळीचा, पसा-याचा मनावर येणारा ताण अती झाला, कोलाहल वाढला आणि त्यातून हा कॉलम सुरु झाला. 
जीवनशैली सोपी, ताणविरहित करायचे वैयक्तिक पातळीवर प्रयत्न चालू असताना साहजिकच बाहेरच्या जगातही या संदर्भात अनेकांचे चालत असलेले प्रयोग वाचनात येत राहिले. 
मिनिमलिझम हे तत्व किती वेगवेगळ्या पातळ्यांवर, सखोलतेनं आणि सहजतेनं आपल्या रोजच्या आयुष्यात सामावून घेता येऊ शकतं हे त्यातूनच लक्षात येत गेलं. 

कोणताही बदल हा कधीच सोपा नसतो. जीवनशैलीतला तर नाहीच. 
अडथळे, पसारा, अडगळ आपणच निर्माण केलेले असतात, ते दूर सारणं, आवरुन ठेवणं आणि मोकळा, स्वच्छ अवकाश आपल्या सभोवताली निर्माण करणं, आणि मग तो आपल्या आत झिरपू देणं हे साधं वाटणारं वाक्य जीवनाचे तत्व म्हणून स्विकारण्याचे प्रयत्न शतकानुशतके, वेगवेगळ्या संस्कृतीमधे अनेकांनी केले. पिढ्यानपिढ्या ते हस्तांतरित होत राहिले. झेनसारख्या तत्वद्न्यानाचा पाया त्यातून उभारला गेला.

मिनिमलिझम माझ्या जीवनशैलीत पूर्णपणे भिनला गेला आहे का
या प्रश्नाला होअसे उत्तर द्यायला आवडले असते. पण ते तसे देता यावे याकरताच तर हा अट्टाहास. 
कधीतरी, आयुष्यातल्या पुढच्या एखाद्या टप्प्यावर ते निश्चितच देता येईल. तोवर कमीतकमी खरेदी, गरजेपुरतीच साठवण, पसा-याचे व्यवस्थापन सातत्याने करत रहाणे हे आवर्जुन करत रहाणे आवश्यक. 

नविन वर्ष उंबरठ्यावर असताना तुम्हालाही नव्याने मिनिमलिझमच्या संकल्पाची आठवण त्याकरताच नव्याने करुन द्यायची आहे.

तुमचं कामाचं टेबल फ़ाईल्स, पुस्तके, बिलं, पावत्या, कागद, कामाच्या याद्या यांनी गजबलेले असेल, तुमचं कपड्यांचं कपाट न होणारे कपडे, उन्ह न लागलेल्या साड्या, महागडे पण घट्ट ब्लाउज, ओढण्यांच्या गुंडाळ्या, स्टोल्स, जॅकेट्सच्या पसा-याने ओसंडून वहात असेल तर नववर्षाच्या संकल्पाच्या याद्या बनवण्याच्या आत तुम्ही एका जागी जरा शांत बसा आणि स्वत:शीच मान्य करा की मला मिनिमलिस्ट लाइफ़स्टाइलची तत्वे पुन्हा एकदा जाणून घ्यायची गरज आहे. 
आतला आणि बाहेरचा पसारा, अडगळ आवरण्याची गरज आहे. 
तुमच्या आतही असाच पसारा असेल हे वेगळं सांगायची गरजच नाही. तुमच्या भोवतालातच त्याचं प्रतिबिंब पडलेलं असतं.

पसारा किंवा अडगळ होण्याचं, साठण्याचं एकमेव कारण म्हणजे लेट गोकरण्याची, नको असलेलं सहजतेनं सोडून देण्याची स्वत्तली अक्षमता. त्यात कधी भावनिकता असते, आठवण असते, किंवा भविष्याची आशाही असू शकते. 
अर्थात आपला आळशीपणा, हलगर्जीपणा किंवा बेफ़िकिरपणाही तितक्याच प्रमाणात असू शकतो. 
तेव्हा कारणामधे फ़ार गुंतून न रहाता उठा आणि फ़ेकून द्या, किंवा पुनर्वापर करायला योग्य व्यक्तींच्या हवाली करा. 

आपल्या रोजच्या जगण्यातले कानाकोपरे या अडगळीमुळे धूळीने व्यापून जातात, आपल्यातली कार्यक्षमता मंदावते, आर्थिक क्षमता खालावते. ज्या क्षणी अडगळ, पसारा आवरायचा जाणीवपूर्वक निर्णय तुम्ही घेता त्याच क्षणी स्वच्छ, हवेशीर भोवताल तुमच्या अवती भवती, आतमधे निर्माण होण्याची प्रक्रिया सुरुही झालेली असते. 
भावनिकदृष्ट्या हलकं, सकारात्मक वाटण्याची ही सुरुवात असते.

आपण इतक्या वस्तु साठवून ठेवू शकलो, आपल्याकडे इतक्या साड्या, कपडे, दागिने, भांडी, पुस्तकं आहेत.. 
हे जमा करण्यात आपण आपल्या श्रमाने साठवलेले पैसे, वेळ खर्च केला आहे, आपल्या वाडवडिलांनी, सुहृदांनी प्रेमाने सोपवल्या आहेत त्यातल्या ब-याच गोष्टी आपल्याकडे त्यामुळे या सर्वांबद्दल मनोमन कृतद्न्यता व्यक्त करुन त्यातल्या न लागणा-या, जास्तीच्या, तुमच्याकरता निरुपयोगी वस्तु अशा कुणाकडे तरी सोपवा ज्यांना त्याचा उपयोग होईल. 
तसं कोणी आसपास नसेलच तर फ़ेकून द्या, विका किंवा दान करा. 
मारी कोन्दोने सुचवलेल्या कोनमारी मेथडचा त्याकरता वापर करु शकता. 

मारी कोन्दो सुचवते- तुम्हाला काय फ़ेकायचं आहे हे ठरवता येत नसेल तर तुम्हाला स्वत:कडे काय ठेवावसं वाटतं याचा विचार आधी करा. त्या वस्तुंकरता चांगली, मोकळी, हवेशीर जागा निर्माण करा. 
हे कसं करायचं
तर त्याकरता सगळे कपडे, पुस्तकं, वस्तु वेगवेगळ्या ढिगा-यात समोर रचा. 
मग एक एक कपडा, पुस्तक, वस्तु हातात घ्या, निरखा, विचार करा. तुम्हाला खरंच हवी आहे का ही
या वस्तुकडे पाहिल्यावर मनात आनंदाची भावना निर्माण होत आहे का? असेल तर ठेवा. नसेल तर टाकून द्या.

अजून एक पसारा, अडगळ आवरण्याची पद्धत म्हणजे चार खोक्यांवर नावं लिहा- ठेवणे, टाकून देणे, गरजूला देणे, नंतर ठरवणे. 
आणि मग ही चारही खोकी घरातल्या प्रत्येक कपाटासमोर, टेबलासमोर, साठवणुकीच्या जागेसमोर फ़िरवा. 
ती भरली की मग पुन्हा एकदा घर लावा. 
अर्थात ठेवणेनाव लिहिलेल्या खोक्यात जास्त वस्तु भरल्या गेल्या तर मात्र ही पद्धत तुमच्याकरता उपयोगाची नाही.

अजून एक सोपी पण काहीशी दीर्घ पद्धत म्हणजे रोज एक वस्तु टाकून देणे किंवा देऊन टाकणे. 
अर्थातच यात नव्याने खरेदी करुन रिकामी जागा लगेच भरण्याचा पर्यात उपलब्ध नाही. 
त्याकरता संकल्पाच्या यादीमधे सर्वात वर गरज नसताना खरेदी न करण्याचा, सेलच्या जाहिरातींना बळी न पडण्याचा, वस्तु न साठवण्याचा निश्चय लिहा.

मिनिमलिस्ट जीवनशैली म्हणजेच कमीतकमी वस्तुंच्या सहायाने, अडगळीवाचून आयुष्य जगणे ही एक सुंदर, सहज, सोपी, पर्यावरणस्नेही जीवनशैली आहे. आयुष्य समृद्ध करणारी. 
नव्या वर्षाच्या पूर्वसंध्येलाच तिचे तुमच्या जीवनात स्वागत करा.

“There are two ways to be rich: One is by acquiring much, and the other is by desiring little.”

  

लोकमत दैनिकाच्या 'मंथन' पुरवणीच्या कॉलममधे या ब्लॉगवरच्या सर्व पोस्ट्स प्रकाशित झालेल्या आहेत. 

No comments:

Post a Comment